Quận 1 nằm ở trung tâm Thành phố Hồ Chí Minh, có vị trí địa lý:
Phía đông giáp thành phố Thủ Đức với ranh giới là sông Sài Gòn
Phía tây giáp Quận 3 và Quận 5
Phía nam giáp Quận 4 với ranh giới là rạch Bến Nghé
Phía bắc giáp các quận Bình Thạnh và Phú Nhuận với ranh giới là kênh Nhiêu Lộc – Thị Nghè.
2) Khí hậu:
Quận 1 nằm trong đới khí hậu gần ven biển, đón hướng gió mát từ Cần Giờ về. Với độ nóng trung bình hàng năm 26oC và lượng mưa trung bình 1.800 mm, đây là một trong vài khu vực của thành phố được hưởng sự thông thoáng, ẩm mát quanh năm.
3) Điều kiện tự nhiên:
Vùng đất quận 1 được hình thành trên nền phù sa cổ sông Đồng Nai, có bề dày hàng chục ngàn năm tuổi. Địa hình cao hơn mặt nước biển từ 2 - 6m, nền đất nén dẽ, giàu đá ong, nằm dọc theo bờ sông Sài Gòn và rạch Bến Nghé. Đất đai thường xuyên được phù sa bồi đắp nên rất màu mỡ, rất thích hợp cho xây dựng và trồng trọt.
Quận 1 nằm trong đới khí hậu gần ven biển, đón hướng gió mát từ Cần Giờ về. Với độ nóng trung bình hàng năm 26oC và lượng mưa trung bình 1.800 mm, đây là một trong vài khu vực của thành phố được hưởng sự thông thoáng, ẩm mát quanh năm. Quận có nguồn tài nguyên nước ngầm rất phong phú. Qua nhiều năm khai thác, sử dụng, nguồn nước ngầm ở quận 1 có lúc bị nhiễm mặn nhưng dần dần vẫn được phục hồi như cũ, có trữ lượng lớn, độ tinh khiết cao.
Giao thông: Quận 1 có hệ thống giao thông thủy bộ thuận tiện cho việc mở mang, giao lưu, phát triển kinh tế - văn hóa - xã hội. Nằm bên bờ sông Sài Gòn, quận 1 tiếp cận các đầu mối giao thông đường thủy thông qua các cảng Sài Gòn, Khánh Hội. Hệ thống kinh rạch Bến Nghé - Thị Nghè tạo điều kiện dễ dàng cho việc vận chuyển hàng hóa, hành khách từ trung tâm thành phố đi các nơi và ngược lại. Dọc bờ sông, kinh, rạch của quận có cảng nhỏ, cầu tàu, công xưởng sửa chữa, đóng tàu, xà lan ... tạo thành những yếu tố mở mang giao thương, dịch vụ. Mạng lưới đường bộ của quận 1 khá hoàn chỉnh, không những đảm bảo sự thông thoáng cho lưu thông nội thị mà còn có các trục đường chính đi đến sân bay, nhà ga, hải cảng và các cửa ngõ của thành phố để đi khắp các tỉnh, thành trong cả nước.
4) Tôn giáo và dân cư:
Dân số năm 2019 là 142.625 người, mật độ dân số đạt 18.475 người/km².
Nhà thờ chính tòa Đức Bà Sài Gòn số 01 Công Xã Paris, Phường Bến Nghé.
Nhà thờ Huyện Sĩ số 01 Tôn Thất Tùng, Phường Phạm Ngũ Lão.
Ở quận 1, phật giáo phát triển nhất
Quận 1 có 28 tự viện, tịnh thất, niệm Phật Đường, 137 Tăng NI thường trú, tạm trú, gần 100.000 tín đồ Phật tử, 5 đạo tràng và 1 gia đình Phật Tử.
Những ngôi chùa tiêu biểu: Linh Sơn (hôi sở Hội Nam Kỳ Nghiên Cứu Phật Học, 1929 – 1940), Trường Thạnh, Lâm Tế, An Lạc, Phước Hải (Ngọc Hoàng) – Di tích văn hóa – lịch sử cấp quốc gia, Phụng sơn (chùa Hoa ), Bà Thiên Hâu (Chùa Hoa Cổ thuộc dạng tín ngưỡng dân gian). Chùa di tích lịch sử cách mạng: Vạn Thọ (Văn Phòng BĐDPG Quận 1), Long An, Quảng Hương và Thiên Phước.
